آخرالزمان یا پایان دوران اصطلاحی است که در فرهنگ عامه مسلمانان بکار می‌رود و به معنی زمانی است که در آن مهدی موعود عج ظهور می‌کند و تحولاتی عظیم در عالم واقع می‌شود

 

این مفهوم، که انبیاء الهی علیهم‌السلام نیز با آن آشنا بوده‌اند در کتب آسمانی یافت می‌شود.

 

موضوع آخرالزمان و ظهور تقریبا در میان تمام فرق اسلامی پذیرفته شده است واختصاص به تشیع ندارد اما اینکه مهدی موعود چه کسی است، آیا اکنون زنده است یا در آینده به دنیا می‌آید مورد اختلاف است.

 

در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که برخی صراحتا و برخی دیگر به استناد احادیث، مربوط به آخرالزمان و ظهور امام زمان عج می‌ باشد. همچنین تعداد کثیری از روایات در منابع یافت می‌شود که بیان‌ کننده وقایعی عظیم، عجیب و شدید است که در آخرالزمان و پس از ظهور رخ می‌دهد.

 

دو رویکرد نسبت به این احادیث در میان دانشمندان مسلمان به چشم می‌خورد. برخی این وقایع را به مقولات امروزی تعبیر می‌کنند و اسباب آن ‌ها را تکنولوژیک می‌پندارند، اما برخی دیگر چنین وقایعی را معلول تغییراتی می‌دانند که در پهنه آسمان‌ها و زمین رخ می‌دهد و عقیده دارند در آخرالزمان دنیا و قوانین مادی دگرگون شده و قوانینی جدید جایگزین آن می‌شود.

 

ضرورت اعتقاد به آخرالزمان موضوعی است که در قرآن ، احادیث و تعلیمات انبیاء پیشین بر آن  تأکید شده است.

 

به باور برخی از دانشمندان برپایی ملک عظیم اهل‌بیت (ع) پس از ظهور، آرمانی است که بشر از ابتدا دنبال می‌‌کرده و انبیاء الهی در این مسیر تلاش می‌نمودند و اقوام خود را با این موضوع آشنا و در این راستا حرکت می‌دادند. در مقابل این هدف، دشمنان انسانیت در طول تاریخ در این مسیر سنگ‌اندازی می‌کردند و اکنون نیز در تلاش هستند تا مانع نیل انسان به آرمان خویش شوند.

 

بنابراین بر انسان‌ها در جبهه حق لازم است عزم خویش را جزم کرده، نقص‌های گذشته را اصلاح و عقب‌ماندگی ها را جبران نمایند تا در مجموع از جبهه باطل پیشی گرفته و مسیر را برای وصول به هدف هموار سازند.

 

 

آیاتی از قرآن که به آخرالزمان و ظهور می‌پردازد «آیات المهدی عج» نامیده می‌شوند.

 

سوره ابراهیم 48

(( يَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَيْرَ الأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُواْ للّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ))

((آن روز كه زمین به زمینی جز این بدل شود و آسمانها به آسمانی دیگر، و همه در پیشگاه خدای واحد قهار حاضر آیند ))

 

ختم نبوت و نزول واپسين شريعت كه با ظهور پيامبر اسلام تحقق يافت، نخستين نشانه پايان تاريخ به شمار مى‌رود؛ لذا مفسران، مقصود ازنشانه‌هاى قيامت‌رادر آيه ذيل، بعثت پيامبر (صلى الله عليه وآله) دانسته‌اند كه نسبت به عمر جهان، فاصله بسيار كمى تا قيامت دارد:

سوره محمد 18

(( فَهَل يَنظُرونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأتِيَهُم بَغتَهً فَقَد جَاءَ أَشراطُها ))

(( آيا [كافران] جز اين انتظار می‏برند كه رستاخيز به ناگاه بر آنان فرا رسد و علامات آن اينك پديد آمده است ))

 

در روايات نيز منظور از‌اشراط*‌الساعة كه در آيه بالا به‌آن اشاره شده، رواج بيش از حدّ كفر، فسق‌ و‌ ظلم دانسته و موارد متعدّدى از آن بر‌شمرده شده است.

 

در آخرالزمان وقايع فراوان ديگرى نيز پيش‌بينى شده كه بيش‌تر به دوره پايانى آن (مقارن با ظهور مهدى) مربوط مى‌شود.

پيش از ظهور امام‌زمان(عج) جوّ حاكم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود:

 

سوره انبیا 1

 (( اِقتَربَ لِلنَّاسِ حِسابُهُم و‌هُم فِى غَفلَة مُعرِضون ))

((براى مردم [وقت] حسابشان نزديك شده است و آنان در بی ‏خبرى رويگردانند))

 

در اين آيه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند، متّصف شده‌اند.

 

سوره مریم 37

(( فَاختَلفَ الأَحزابُ مِن بَينهِم فَويلٌ لِلَّذينَ كَفَروا‌مِن مَشهَدِ يَوم عَظِيم ))

(( اما دسته ‏ها[ى گوناگون] از ميان آنها به اختلاف پرداختند پس واى بر كسانى كه كافر شدند از مشاهده روزى دهشتناك ))

 

روايات، اين آيه را به ظهور فرقه‌هاى مختلف در‌جهان اسلام مربوط دانسته‌اند كه در آخرالزمان پديد آمده، موجب اختلاف‌هاى بسيار خواهند‌شد.

این آیه نیز به وقوع اختلاف‌ها و قتل و كشتار در آخرالزمان تفسير شده است:

 

سوره انعام 65

(( يَلبِسَكُم شِيَعًا و يُذِيقَ بَعضَكُم بَأسَ بَعض ))

(( بگو او تواناست كه از بالاى سرتان يا از زير پاهايتان عذابى بر شما بفرستد يا شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضى از شما را به بعضى [ديگر] بچشاند بنگر چگونه آيات [خود] را گوناگون بيان می ‏كنيم باشد كه آنان بفهمند ))

 

بر‌اساس روايتى، آیه زیر:

 

سوره بقره 155

(( ولَنبلونَّكم بشىء مِن الخَوف و الجُوع و نَقص من الأَمولِ و الأَنفُس...))

(( قطعا همه شما را با چيزي از ترس، گرسنگي، زيان مالي و جاني، و كمبود ميوه‏ها آزمايش مي‏كنيم و بشارت ده به استقامت كنندگان! ))

 

به ترس و ناامنى، گرسنگى و قحطى و فقر و كشتار در آخرالزمان اشاره دارد.

 

برخى از آيات عذاب بر كافران و گناه‌كاران آخرالزمان كه نزول عذاب را انكار مى‌كنند؛ تطبيق داده شده است:

 

سوره یونس 10

(( إن أتـكُم عَذابُهُ بَيَـتاً أَو نَهاراً مَا ذَا يَستَعجِلُ مِنهُ المُجرِمونَ ))

(( گفتار (و دعاي) آنها در بهشت اين است كه خداوندا! منزهي تو، و تحيت آنها سلام، و آخرين سخنشان حمد مخصوص پروردگار عالميان است ))

 

سوره صافات 117

(( فَإِذا نَزلَ بِسَاحَتهِم فَساءَ صَباحُ المُنذرين ))

(( [پس هشدارداده‏شدگان را] آنگاه كه عذاب به خانه آنان فرود آيد چه بد صبحگاهى است ))

 

با استفاده از آيه 65 انعام برخى از اين عذاب‌ها بدين شرح گزارش شده‌اند:

 

1. صدايى هراسناك و دود در آسمان و حاكمان ستمگر «قُل هُو القادِرُ عَلى أَن يَبعَثَ عَليكُم عَذاباً مِن فَوقِكُم»

2. فرو رفتن برخى انسان‌ها در زمين «أَو مِن تَحتِ أَرجُلِكُم»

3. اختلافات بسيار در دين، «أَو يَلبِسَكُم شِيَعاً»

4. قتل و كشتار «و‌يُذِيقَ بَعضَكُم بَأسَ بَعض».

5. در اين دوره زمانى،ترس و ناامنى، گرسنگى و قحطى و فقر و كشتار نيز بسيار رخ خواهد داد: «وَ لَنبلُونَّكُم بِشَىء مِنَ الْخَوفِ والْجُوعِ و نَقص مِن الأَمولِ وَالأَنفُس...‌.»

 

در روايات شيعه، جبرئيل نخستين كسى است كه با امام‌زمان (عج) بيعت و با صدايى بلند به گونه‌اى كه به گوش همه جهانيان برسد، اين آيه را تلاوت مى‌كند:

سوره نحل 1

(( أَتى أَمرُ اللّهِ فَلاَ تَستَعجِلُوهُ ))

(( فرمان خدا رسيد؛ پس ديگر شتاب مكنيد))

 

آيات:

سوره ق 41 و 42

(( وَاستَمِع يَومَ يُنادِ المُنادِ مِن مَكان قَريب / يَومَ يَسمَعونَ الصَّيحَةَ بِالحَقِّ ذلِكَ يَومُ الخُروجِ))

(( و روزى كه منادى از جايى نزديك ندا درمى‏دهد به گوش باش / روزى كه فرياد [رستاخيز] را به حق مى‏شنوند آن [روز] روز بيرون آمدن [از زمين] است ))

 

نيز درباره اين حادثه، ذکرشده است.

 

در دين آسمانى يهود، مسيح واسلام، ظهورفاسدترين ومخرّبترين جريان در طول تاريخ، پيش بينى و از خطر آن پرهيز داده شده است.دجّال كه تجسّم كفر، فريب و گمراهى است، در آخرالزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خويش مى‌خواند. برخى از مفسّران، تفسير آيه:

 

سوره غافر 57

(( لَخلقُ السّموت و الأرض أكبر من خلق النّاس ))

(( آفرينش آسمانها و زمين از آفرينش انسانها مهمتر است ))

 

را به ظهور دجّال ناظر دانسته‌اند كه درديد مردم، عظيم‌ترين موجود جلوه مى‌كند.

 

در حالى كه خداوند، او را از بسيارى مخلوقات ديگر كوچك‌تر مى‌شمارد.

سرانجام اين پديده به دست عيسى(عليه السلام) محو و نابود خواهد شد.

 

بيش‌تر مفسّران، از ظهور لشكرى طغيان‌گر كه آخرالزمان در كشورهاى اسلامى به ستم و تعدّى پرداخته، سرانجام در صحرايى بيرون از مكّه، گرفتار عذاب الهى مى‌شوند، خبر داده و آيه

 

سوره سبا 51

(( ولَو تَرى إِذ فَزِعُوا فَلاَ فَوتَ و أُخِذوا مِن مَكان قَرِيب ))

(( و اى كاش می ‏ديدى هنگامى را كه [كافران] وحشت‏زده ‏اند [آنجا كه راه] گريزى نمانده است و از جايى نزديك گرفتار آمده ‏اند ))

 

را درباره آن لشكر دانسته‌اند. در روايات شيعه و سنّى، نام رهبر اين لشكريان، سفيانىذكر شده است.

 

آيه:

سوره نحل 45

(( أَفأَمِنَ الَّذينَ مَكَروا السَّيِّـَاتِ أَن يَخسِفَ اللّهُ بِهِمُ الأَرضَ...‌. ))

(( آيا كسانى كه تدبيرهاى بد می ‏انديشند ايمن شدند از اينكه خدا آنان را در زمين فرو ببرد... ))

 

نيز كه توطئه‌گران را به فرو رفتن در زمين تهديد مى‌كند، بر لشكر سفيانى تطبيق داده شده است.

 

آيه:

سوره نسا 47

(( ...ءَامِنوا بِما نَزَّلنا مُصَدِّقًا لِما مَعَكُم مِن قَبلِ أَن نَطمِسَ وُجوهًا فَنَرُدَّها عَلى أَدبارِهَا ))

(( به آنچه فرو فرستاديم و تصديق‏كننده همان چيزى است كه با شماست ايمان بياوريد پيش از آنكه چهره‏هايى را محو كنيم و در نتيجه آنها را به قهقرا بازگردانيم ))

 

نيز درباره بازماندگان لشكر سفيانى تأويل شده كه صورت‌هايشان معكوس گشته، پشت سرشان قرار مى‌گيرد.

 

مهم‌ترين رخداد آخرالزمان، ظهور دوازدهمين امام شيعيان براى رهايى انسان‌ها است:

 

سوره اسرا 81

(( جَاءَالحَقُّ و زَهقَ البـطِلُ إِنَّ البـطِلَ كانَ زَهوقًا ))

(( حق آمد و باطل نابود شد آرى باطل همواره نابودشدنى است ))

 

اين آيه كه از پيروزى چشمگير حق بر باطل سخن مى‌گويد، در روايات به ظهور مهدى(عج) تأويل شده است.

 

آيه

سوره بقره 148

(( أَينَ ماتَكونُوا يَأتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعًا ))

(( هر كجا كه باشيد خداوند همگى شما را [به سوى خود باز] می ‏آورد ))

 

نيز بر ياران نخستين مهدى(عج) كه خداوند آنان را گرداگرد حضرت حاضر مى‌سازد، تطبيق داده شده‌است.

آيه

سوره انعام 89

(( فَإِن يَكفُربِها هـؤُلاَءِ فَقَد وَكَّلنا بِها قَومًا لَيسوا بِها بِكـفرين ))

(( و اگر اينان [=مشركان] بدان كفر ورزند بی ‏گمان گروهى [ديگر] را بر آن گماريم كه بدان كافر نباشند ))

 

نيز چنين است.

دیدگاه قرآن درباره سرانجام بشر، دیدگاهی خوش بینانه است و پایان دنیا، پایانی روشن و سعادت آمیز دانسته شده است. سرانجام سعادتمند جهان، همان تحقق کامل غرض از آفرینش انسان هاست.

که چیزی جز عبادت خداوند نخواهد بود:

 

سوره ذاریات 56

(( و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ))

(( و جن و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند ))

 

عبودیت الهی در سطوح گوناگون فردی و اجتماعی آن، براساس برنامه ریزی خداوند و در چارچوب اصل اختیار واقع شده و بیش تر انسان ها از آن بهره مند می شوند:

 

سوره نور 55

(( وعدالله الذین امنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض ... و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لایشرکون بی شیئا ))

(( خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند وعده داده است كه حتما آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد...و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند ))

و

 

سوره توبه 33

سوره فتح 28

سوره وصف 9

((هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ))

(( اوست كسى كه فرستاده خود را با هدايت و آيين درست روانه كرد تا آن را بر هر چهدين است فائق گرداند هر چند مشركان را ناخوش آيد ))

 

منابع

1. قرآن کریم

2. کشف الاسرار،بحار الانوار و برخی از خلاصه های تفسیر المیزان و تفسیر نمونه و دیگر کتاب های مرتبط

3. نرم افزار الانوار

4. وبلاگ چهارده معصومین

نظرات شما عزیزان: